Markant baken in landschap van sluizen, dijken en bruggen

Het bedieningsgebouw van de Volk­erak­sluizen is een tamelijk bescheiden bouwwerk in een imposant landschap van slui­zen, dijken en bruggen. Toch waren geen vreemde capriolen nodig om het gebouw niet in visueel geweld ten onder te laten gaan. Twee uitgangspunten waren hiertoe leidend. Het eerste was dat het gebouw met dat landschap een verbinding zou moeten aangaan, in plaats van te proberen zich ervan los te maken. Daarnaast is het een logische vertaling van de functionele vereisten die het programma met zich meebrengt en die vanzelf al leiden tot een herkenbare, expressieve architectuur. 

Het nieuwe bedieningsgebouw was nodig als onderdeel van de grondige vernieuwing van de Volkeraksluizen die, op de scheepvaartroute tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen, tot de drukste van Europa behoren. De functionele opbouw van het bedieningsgebouw lag voor de hand. Voor de technische ruimten kwam logischerwijze de onderbouw in aanmerking. Die is grotendeels weggewerkt in de wal die is opgebouwd uit schanskorven en een grasdak. Hierbovenop staat een glazen volume van twee verdiepingen. In de onderste bevinden zich de entree, het kantoor, een vergaderruimte en een pantry. Een trap en een lift voeren naar de bovenverdieping met de operationele ruimte. Hier staan de lessenaars voor de bediening van de sluizen. 

Ook de elementen die het bedieningsgebouw zo’n kenmerkend aanzien geven komen in eerste instantie voort uit functionele logica. De voorover hellende gevels zorgen ervoor dat het zicht van de sluiswachters niet wordt gehinderd door reflecties in het glas. Het opvallende ‘tropendak’ (aan de buitenkant bekleed met roestvast staal en aan de onderkant met houten planken), dat als een los element over de glazen doos heen is gebouwd, is eigenlijk een gigantisch zonnescherm dat moet voorkomen dat het binnen te warm wordt. Het dak is dus eigenlijk onderdeel van een slim klimaatsysteem, waarbij ook het water van de sluis wordt gebruikt: in de zomer om te koelen en in de winter om te verwarmen.

Olof Koekebakker (uit monografie DP6. Tien jaar architectuur)